Podcasts

De man die zijn snor in brand stak

‘Het zijn rare tijden hé!’ Een boutade van jewelste dezer dagen, maar daarom helaas niet minder waar. De pandemie confronteert ons intussen al meer dan een jaar met vereenzaming, isolatie en dystopische gedachten. Maar het werk van een bijzondere Antwerpse schrijver bleek reeds in de jaren ’90 doorspekt te zijn met die thema’s die ons momenteel zo bezig houden. Niemand minder dan J.M.H. Berckmans bracht toen al het verhaal van een eenzame, angstige man in een dolgedraaide samenleving waarop hij geen vat heeft.

J.M.H. Berckmans eindigde in ‘n mistroostige OCMW-flat aan de Lange Batterijstraat in Antwerpen. Tussen platgedrukte bierblikjes en natgesabbelde sigarettenpeuken. Alleen, verlaten, wanhopig. Maar zijn teksten bulderen, leven, tieren, brullen, grappen, grollen, schreeuwen, huilen, ontroeren, vertederen en raken. En dat in een volstrekt eigen taal. Een eigen taal die van J.M.H. Berckmans een groot schrijver maakt, een uniek schrijver, zoals er nooit één was en er wellicht nooit meer één zal zijn. Die taal van hem, vol volkse spielereien, waanzinnige karikaturen, hilarisch èn intriest, dolkomisch èn treurig. Hij was Louis-Paul Boon èn Paul van Ostaijen, Tom Lanoye èn Herman Brusselmans … tegelijkertijd!

Wij hopen dat u intussen zin hebt om Jean-Marie Henri Berckmans beter te leren kennen. Radio Rix en Antwerpen Boekenstad presentern de podcastreeks De Man Die Zijn Snor In Brand Stak. Vijf afleveringen lang gidst de onvolprezen Marcel Vanthilt u doorheen het leven en werk van een schrijver aan wie hij een warm hart toedraagt. Bijgestaan door de zoetgevooisde stemmen van Kristien De Proost, Geert Breës, Delphine Lecompte en Jeroen Olyslaegers, brengen we zijn werk tot leven.

Bij elke aflevering werd ook een extra verhaal ingelezen. Je vindt alle afleveringen en de verhalen op je favoriete podcast-app.

Ontdek alle podcasts

Podcasts

#5. Rust In Putteke
Begin 2000 stevent het bestaan van J.M.H. Berckmans op een nulpunt af. Op korte tijd is Jean-Marie zijn beide ouders en zijn goede vriend kunstenaar Albert Szukalski verloren. Ook zijn gezondheid gaat ernstig achteruit en financieel zit hij aan de grond. Slechts enkele trouwe vrienden staan hem nu nog bij. Onder hen ook de jonge filmmaker Wim Jammaer die steeds vaker langskomt in Berckmans’ biotoop. Jean-Maries bestaan krijgt echter een onverhoopte opflakkering wanneer hij zijn laatste muze, actrice Kristien De Proost ontmoet. In zijn laatste boeken schrijft hij haar talloze brieven, net als aan zijn overleden ouders en Kamiel Vanhole. Vooral deze brieven openen bij de critici opnieuw de ogen voor de kracht van Berckmans’ unieke schrijfstijl. Ondertussen heeft Jean-Marie onder dwang de ouderlijke woning verlaten en komt hij in een OCMW-studio terecht. Daar wordt hij op 31 augustus 2008 dood aangetroffen in zijn sofa.
Bekijk podcasts
#4. Pandemonium in de Grauwzone
Midden jaren negentig ontmoet Jean-Marie zijn literaire secretaris Geert Breës. Vrijwel onmiddellijk na hun eerste ontmoeting vormen ze een onafscheidelijk duo. Ze maken samen muziek en Geert fungeert als rechterhand bij het schrijven van de verhalen die Jean-Marie steeds vaker gaat dicteren. De boeken uit de eerste helft van de jaren negentig waren getuigen van zijn rock & roll-bestaan. Aan het einde van het millennium gebruikt J.M.H. eerder jazztechnieken: hij hakt en kerft in de taal en bouwt met schijnbaar losse fragmenten een ‘Berckmansiaans’ universum op waarin ieder woord doordacht is. Een radicale breuk waardoor Berckmans in ongenade valt bij recensenten en publiek. In zijn werk staat het nakende overlijden van eerst zijn vader en dan zijn moeder centraal. Kort daarna overlijdt ook zijn goede vriend beeldhouwer Albert Szukalski aan kanker. Zijn verhalen zijn heftig van toon en de dood sluimert op elke pagina. Het zijn harde tijden voor J.M.H. Berckmans. Zijn leven speelt zich af in de Grauwzone, een losgeslagen en paranoïde pandemonium…
Bekijk podcasts
#3. Barakstad
Aflevering drie brengt ons naar het begin van de jaren negentig. De Italiaanse droom en zijn huwelijk liggen aan diggelen. J.M.H. Berckmans trekt zich terug in de Brederodebuurt in Antwerpen, in Barakstad zoals hij het zelf noemt. Hij stort er zich volledig op het schrijven. En dat loont… J.M.H. Berckmans wordt opgemerkt en krijgt lovende kritieken. Behoud de Begeerte vraagt hem om deel te nemen aan de prestigieuze literaire tournee Saint Amour waar hij het podium deelt met onder andere Hugo Claus en Gerard Reve. Zijn bijdrage – waarin hij een koppel vechtend over de keukenvloer laat rollen – wordt zeer gesmaakt. Na een lezing op de UFSIA vragen de studenten Geert Beulens en Vital Baeken of Jean-Marie mee wil doen met hun collectief Circus Bulderdrang. Daarmee gaat een jeugddroom in vervulling. Samen met zijn nieuwe vrienden staat hij bijna elk weekend op het podium. Hij beleeft zijn wildste dromen als rock-n-roll artiest. Maar het zware leven eist ook zijn tol…
Bekijk podcasts
#2. Hoogzomer 1985
In aflevering 2 nemen we de draad op in het midden van de jaren ‘70. In de Lemméstraat is de toestand van het gezin Berckmans chaotisch. Zowel Jean-Marie als zijn broer Paul kampen met psychische problemen. Jean-Marie onderneemt kort na de voorstelling van zijn debuutroman een zelfmoordpoging. Als bij wonder komt hij erdoor en enkele maanden later ontmoet hij de liefde van zijn leven. Met Lut, de vrouw waarmee hij zal trouwen, beleeft hij de mooiste en gelukkigste periode van zijn leven. Het koppel woont jarenlang in Italië waar Jean-Marie een succesvol zakenman in sportschoenen wordt. Ze leven in weelde en genieten van de Italiaanse cultuur. De relatie komt echter onder spanning te staan en samen belanden ze weer In België. Het koppel gaat bankroet, en de relatie komt tot een breekpunt. Lut en Jean-Marie houden het toch nog enkele jaren met elkaar uit. Tot Lut hem het einde aanzegt…
Bekijk podcasts
#1. De Ballade van Wasted Youth
In aflevering één neemt verteller Marcel ons mee naar zijn hometown, Leopoldsburg! Niet geheel per toeval is dat ook het geboortedorp van Jean-Marie. Wanneer hij ongeveer 12 jaar is verhuist het gezin naar Antwerpen. Hij vindt het er niet leuk en schrijft brieven naar vrienden en vriendinnetjes. Hij klampt zich vast aan enkele jonge mensen zoals zijn vriend M. op wie hij verliefd wordt, en later aan Marina aan wie hij zijn eerste roman ‘Geschiedenis van de revolutie’ zal opdragen. Deze 2 relaties en zijn worsteling met het bestaan veroorzaken een ernstige crisis, die zijn psychologische fundamenten grondig doen wankelen. Zoals vaker zal blijken, gaat Jean-Marie die crisis te lijf met taal. Met enkele shots rock & roll achter de kiezen, begint hij op 19-jarige leeftijd aan zijn debuutroman ‘Geschiedenis van de revolutie’ …
Bekijk podcasts

Vragen over onze podcasts?

Neem contact op

Deze wereld is geen ergernis waard

De podcast “Deze wereld is geen ergernis waard” is een vierdelige reeks over het leven en werk van de Antwerpse journalist en schrijver Roger Van de Velde (1925-1970). Van de Velde raakte bekend door zijn scherpe pen en zijn verhalen over mensen aan de rand van de samenleving. Zijn leven nam een tragische wending toen hij als maagpatiënt verslaafd raakte aan het geneeskundig ‘wondermiddel’ Palfium. Deze verslaving leidde tot internering, opsluiting in Belgische gevangenissen en uiteindelijk tot zijn vroegtijdige dood.

Deze podcast, geproduceerd door vzw Hulpkas Kwadraat, heeft als doel het bijzondere levensverhaal van Van de Velde te vertellen en actuele onderwerpen als verslaving, mentale gezondheid, censuur en internering bespreekbaar te maken.

De cast bestaat uit Josse De Pauw als de stem van Roger Van de Velde, Kristien De Proost als zijn vrouw Rosa Verboven, Marcel Vanthilt als verteller en Ellen Van Pelt als biografe.

Met unieke brievenfragmenten en opmerkelijke inzichten brengt de podcast een eerbetoon aan een schrijver die zelfs in de meest duistere tijden de kracht van woorden nooit losliet.

De podcast verschijnt op 13 februari 2025, ter gelegenheid van wat Roger Van de Velde’s 100e verjaardag zou zijn geweest.

Ontdek alle podcasts

Podcasts

#4. Recht op antwoord (1969-1970)
Een nalatenschap van woorden

Naast zijn verhalen schrijft Van de Velde in de gevangenis ook Recht op antwoord, een pamflet waarin hij het gerechtelijk systeem van censuur, internering en het gebrek aan behandeling scherp analyseert. Met het oog op de hedendaagse internerings- en gevangenisomstandigheden blijft deze aanklacht, zelfs na meer dan vijftig jaar, brandend actueel. Recht op antwoord zorgt er uiteindelijk voor dat Van de Velde in 1970, na jaren van opsluiting, vrijkomt. Hoewel hij jong stierf, leeft zijn nalatenschap voort in zijn boeken en in de maatschappelijke discussies die hij inspireerde.
Bekijk podcasts
#3. Galgenaas (1964-1968)
Censuur en gevangenschap

De derde aflevering richt zich op de periode waarin Van de Velde wordt opgesloten in psychiatrische instellingen en gevangenissen. Ondanks de mensonterende omstandigheden waarin hij zich dient overeind te houden, slaagt Van de Velde erin om zijn ervaringen neer te schrijven. De verhalen die hieruit voortkomen zijn ongeziene parels in de Nederlandstalige literatuur. Toch brengt zijn schrijven nieuwe problemen met zich mee. Na de publicatie van Galgenaas, zijn eerste bundel gevangenisverhalen, wordt Van de Velde slachtoffer van strenge censuur. Maar zelfs deze onderdrukking weerhoudt hem er niet van om te blijven schrijven.
Bekijk podcasts
#2. Een dramatische wending (1961-1963)
Verslaving en verval

In deze aflevering wordt Van de Veldes verslaving aan het pijnstillende middel Palfium belicht. Wat begon als een medische behandeling tegen ondraaglijke maagpijn, groeit uit tot een allesbepalende en een destructieve kracht in zijn leven. Van de Velde raakt zwaar verslaafd en wordt, door de willekeur van een gerechtspsychiater, geïnterneerd. Het gebrek aan adequate behandeling zorgt ervoor dat hij telkens opnieuw hervalt en zijn verslavingsproblematiek niet weet te overwinnen. Zijn afhankelijkheid leidt tot een eindeloze lijdensweg van herval, herhaalde internering en maatschappelijke uitsluiting.
Bekijk podcasts
#1. De schoonste stiel ter wereld (1925-1961)
De opkomst van een literaire stem

De eerste aflevering introduceert Roger Van de Velde als een veelbelovende jonge schrijver en journalist in het Vlaanderen van de jaren vijftig en zestig. In Boom, waar Van de Velde werd geboren en opgroeide, ontdekken we zijn vroege jeugd. Na het vroege verlies van zijn vader neemt zijn moeder een centrale rol in zijn opvoeding op zich. Van jongs af aan is Van de Velde gefascineerd door literatuur. Op 13-jarige leeftijd schrijft hij zijn eerste brief aan Willem Elsschot, die hem aanmoedigt en inspireert om zijn schrijverschap verder te ontwikkelen. Zijn scherpe observatievermogen en liefde voor taal ontwikkelen zich verder tijdens zijn journalistieke werk, waarin hij schrijft over de menselijke conditie, maatschappelijke ongelijkheid en de strijd van de zwakkeren in de samenleving. Zijn leven lijkt voorspoedig te verlopen wanneer hij Rosa ontmoet, de vrouw met wie Van de Velde later trouwt. Maar het prille geluk van het jonge paar wordt overschaduwd wanneer Roger ernstige maagklachten krijgt die hun toekomstplannen onder druk zetten.
Bekijk podcasts
Menu
Algemene voorwaarden
Contactgegevens
Sociale media
Facebook
©2025 – Hulpkas kwadraat

Menu

Podcasts
Expo
Documentaires